MỘT ĐOẠN ĐƯỜNG THIÊN LÝ   -   CAO MỴ NHÂN 

Vào khoảng mấy năm đầu thập niên 60 thế kỷ trước  , có thời gian tôi ở Qui Nhơn . Gia đình tôi thì vẫn ở Đà Nẵng từ hồi nào . 
Nên tôi thường về thăm nhà ké những ngày làm việc vài ngày  cộng thêm vào thứ bảy , chủ  nhật , bằng xe đò Qui Nhơn -Đà Nẵng  . 
Vì đơn vị tôi đồn trú ở chân đèo Cù Mông ,  nên tôi đón xe lam Phú Thạnh - Qui Nhơn , tới bến xe  Qui Nhơn  lấy vé xe đi Đà Nẵng  . 
Hay xuống trạm Cầu Bà Di  , đã có sẵn mấy chiếc xe đò đợi khách từ Pleiku  xuống , sang xe để ra các tỉnh miền Trung như Quảng Ngãi , Quảng Tín , Quảng Nam , Đà Nẵng ...
Nghĩa là đoạn đường dài đó thân quen với tôi quá xá rồi . Tôi có thể lơ mơ ngủ trên xe đò đường trường , nếu chợt thức , ngó ra ngoài , bất cứ chỗ nào , tôi cũng nhận ra ngay xe đang chạy tới đâu . 
Xe qua  Tam Quan , Bồng Sơn ...vv ,  quanh đoạn đường vòng lõm sâu vào vách  núi , sóng biển trắng tinh như bọt  sà phòng dồn vô tới vạt đá  hòn , vỡ tung toé bọt nước , nơi eo biển Sa Huỳnh  , là tôi tỉnh ngủ luôn để ngắm cảnh đẹp như bức tranh khổng lồ , nhưng sinh động ...
Nơi eo biển Sa Huỳnh này đẹp thế , mà có thời gian Việt Cộng hoang dã như muông thú , bọn hắn cũng đắp mô chặn đường , để phần cướp bóc , phần bắt cóc , hay giết chóc lính Cộng Hoà . 
Đốc sự Quốc gia hành chánh  khoá 7  Nguyễn Khánh , nguyên phó tỉnh trưởng tỉnh Quảng Nam  , bị bắn xẻ  ở ngay bờ biển Sa Huỳnh  thơ mộng này , cũng vào thập niên 60 thế kỷ trước . .
Sa Huỳnh  là phần đất cuối cùng của Vùng I lãnh thổ  , kể từ Bến Hải  đến Sa Huỳnh , thuộc Quân Đoàn I  /Quân Khu  I.  
Xe đò cứ việc chạy , hên sui may rủi  , cả chiếc xe và  tài xế , lơ xe  thường xuyên  trao tính mạng  cho Cộng phỉ  , bởi vì họ đã  làm nghề  xe đò từ lâu rồi , chẳng lẽ nói là nếu không làm nghề đó , chạy xe chở khách , thì họ làm nghề chi . 
Những người chạy xe và hành khách  bắt buộc phải  đi trên những đoạn đường mà chỉ khi nào về tới nhà , mới tin là được yên ổn , bình an .
Vì như trên tôi  đã trình bầy  , Cộng phỉ trước 1975 , trên bất cứ tuyến đường nào , chúng cũng vừa ăn cướp , vừa nói chuyện  chống Mỹ , giải phóng  miền Nam . 
Xe  vẫn chạy hoả tốc trên  đường Quốc lộ # 1  ,  qua  vùng Đức Phổ  , bên phía trái  đường  thiên lý đó  , có những mái  nhà tranh  lụp xụp , nhưng đặc biệt lại có một ngôi nhà cũng lợp tranh  , chung quanh có những cây cau cao ngất ,  vườn tược rộng rãi ...
Một lạch nước trong veo ép sát đường Quốc lộ số I ấy , chạy song song với toàn cảnh nhà trên , soi bóng xuống mặt nước  , nhìn rất thư thả , nhàn hạ , làm như chiến tranh  chưa  hề qua đây bao giờ . 
Tiếng người lơ xe cất lên , nghe rõ mồn một  : 
Có ai xuống nhà mẹ Phạm Văn Đồng không  ? 
Tôi tưởng tai mình nghe lầm , hỏi lại :
Nhà mẹ Phạm Văn Đồng  chỗ nào  ? 
Cứ xem như một khách bàng quang , mặc dầu tất cả đang ở vùng Quốc gia , vả lại lơ xe còn  rống tên "  Phạm Văn Đồng  "  thủ tướng  của  Cộng sản Bắc Việt thời đó thản nhiên , thì khách sợ chi chứ . 
Hình như  điều đó đã mặc nhiên từ lâu rồi  , ngôi nhà tranh khang trang nêu trên là nhà của mẹ ông Phạm Văn Đồng . Có điều chẳng biết  bà mẹ ...thủ tướng Cộng sản Bắc Việt ấy có ở đó hay không thôi . 
Tôi giả vờ ngớ ngẩn , hỏi thăm lơ xe đò tôi đang đi : 
Nhà bà ấy được dùng làm một trạm xe dừng hả ?  Lỡ bà ấy không cho phép thì sao ? 
Lơ xe  vẫn thản nhiên : 
Từ hồi nào rồi chứ , tại khách ở đây cứ nói :  "  xuống xe chỗ nhà mẹ Phạm Văn Đồng  "  thì tui hỏi vậy , lỡ có ai xuống trạm đó không ? 
Biết rồi , nhưng bà mẹ đó còn ở trỏng hay đâu rồi  ? 
Lơ xe hơi sẵng giọng :  làm sao tôi biết được , muốn biết thì vô mà hỏi , cảnh sát ở đây còn chưa hỏi , nhà chị  muốn biết thì xuống xe vô hỏi đi . 
Như vậy chứng tỏ chính quyền VNCH thời đó  nhân nhượng lắm , mới để ngôi nhà  của mẹ một thủ tướng Việt Cộng  ở giữa đất đai của ta , thành phố ta , chứ  nếu  VC  , là họ đã cầy nát nhà cửa của những ai  thuộc chính quyền Quốc gia 
ngay , chứ đâu để yên như ta đối với họ . 
Tôi bị ám ảnh bởi ngôi nhà tranh  cao ráo bên đường Quốc lộ 1 ngang qua Quảng Ngãi  ấy . 
Đồng thời sự thản nhiên và  xem thường  mọi chuyện  " chính trị. "  của người dân Quảng  Ngãi  trên đường trường gió bụi . 
Mấy ngày nghỉ phép trôi qua ...tôi phải  trở vô Qui Nhơn  lại  , tất nhiên cũng bằng xe đò . 
Mới qua  Châu Ổ , tôi đã chăm chăm ngó bên tay phải , để đợi qua đoạn đường có ngôi nhà tranh khang trang  , những cây cau cao , rất dễ nhận ra , vì chỉ khúc đường đó mới có cái lạch nước trong veo , khuôn viên  ". Nhà mẹ Phạm Văn Đồng  " , bên tay phải vì đi từ hướng Bắc Quốc lộ I về hướng Nam . 
Ngang ngôi nhà ấy , tôi bỗng buột miệng ,nói to  :  "  Nhà  mẹ Phạm Văn  Đồng "  
Xe đang chạy trên xa lộ , không có gì ngăn cản  , xe cứ được trớn  chạy băng băng  , nên lơ xe nhanh nhẹn hỏi :  
" Ai xuống nhà. Mẹ Phạm Văn Đồng , có hành lý không  ? " 
Tôi nín khe , ngó lơ chỗ khác ...Như vậy là  xe đò đường trường , ngang Đức Phổ Quảng Ngãi , có một trạm dừng quen gọi : " nhà mẹ Phạm Văn Đồng "  thật trời ạ ...

      CAO MỴ NHÂN (HNPD)