Tổng thống Nga Vladimir Putin ngày 24/2 thông báo mở chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine. Tiến hành tấn công từ nhiều hướng, Nga được đánh giá muốn "tiến nhanh, thắng nhanh" ở quốc gia láng giềng. Tuy nhiên, kế hoạch của Nga dường như chưa đi đúng kế hoạch.

Tình hình thực địa

Lực lượng Ukraine đã kháng cự quyết liệt, làm chậm đà tiến quân của quân Nga, giữ được thủ đô Kiev và nhiều thành phố quan trọng khác, ít nhất là hiện tại.

Các quan chức Mỹ nói họ tin chiến dịch quân sự của Nga đã gặp khó khăn nhiều hơn so với hình dung của Điện Kremlin, dù điều này có thể thay đổi khi quân đội Nga thích nghi với tình hình ở Ukraine. Nga vẫn chưa kiểm soát được không phận của Ukraine.

Khi các cuộc đàm phán giữa phái đoàn Ukraine và Nga gần biên giới Belarus kết thúc, một số tiếng nổ đã được nghe thấy ở Kiev.

Quân đội Nga đang tiến chậm vào thủ đô Ukraine, nơi sinh sống của gần 3 triệu dân. Maxar Technologies cuối ngày 28/2 đăng ảnh vệ tinh cho thấy đoàn phương tiện quân sự Nga kéo dài tới 64 km gồm xe bọc thép, xe tăng, pháo và các phương tiện chuyên dụng khác đã tới ngoại ô Kiev. Trong ảnh vệ tinh được công bố trước đó, Maxar cho biết đoàn xe quân sự Nga kéo dài khoảng 27 km.

Người dân Ukraine đang ứng phó thế nào?

Nhiều hàng người xếp dài bên ngoài các siêu thị ở Kiev hôm 28/2, khi người dân được phép ra khỏi hầm trú bom và nhà lần đầu tiên kể khi lệnh giới nghiêm được ban bố ngày 26/2.

Hàng trăm nghìn người dân đã tìm kiếm sự an toàn vào ban đêm trong các hệ thống tàu điện ngầm của Kiev và các nơi trú ẩn khác trên khắp cả nước, nơi cha mẹ cố gắng xoa dịu nỗi sợ của những đứa trẻ. Bất chấp những khó khăn và thiếu thốn, người dân Ukraine cố gắng cho thấy họ không dễ bị đánh bại.

"Những người lính ở mặt trận còn khó khăn hơn nhiều. Thật xấu hổ khi phàn nàn về sàn nhà lạnh cóng, hay nhà vệ sinh và nhà tắm bẩn khủng khiếp", Irina, 74 tuổi, nói khi trú ẩn tại một nhà ga tàu điện ngầm ở Kiev. Cháu trai bà đang tham gia chiến đấu ở miền đông đất nước.

Giới chức Ukraine nói ít nhất 7 người đã chết và hàng chục người bị thương vì giao tranh ở Kharkov, thành phố lớn thứ hai đất nước, nơi video lan truyền trên mạng xã hội cho thấy nhiều tòa chung cư bị pháo kích. Họ cảnh báo con số thực tế có thể lớn hơn nhiều.

Người đứng đầu cơ quan nhân quyền Liên Hợp Quốc Michelle Bachelet nói văn phòng của bà xác nhận 102 dân thường, trong đó có 7 trẻ em, đã chết và 304 người bị thương trong cuộc tấn công của Nga từ ngày 24/2. Bà cũng cảnh báo con số thực tế có thể lớn hơn.

Cơ hội ngoại giao

Các phái đoàn Ukraine và Nga đã gặp nhau ngày 28/2 gần biên giới Belarus. Cuộc đàm phán kết thúc mà không có thông báo về các thỏa thuận, nhưng Mykhailo Podolyak, cố vấn Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, nói các cuộc đàm phán có thể tiếp tục trong tương lai gần.

Trước cuộc gặp, văn phòng ông Zelensky nói Ukraine sẽ yêu cầu Nga ngừng bắn ngay lập tức.

Trong khi Ukraine cử bộ trưởng quốc phòng và nhiều quan chức cấp cao khác, phái đoàn Nga do Vladimir Medinsky, cố vấn về văn hóa của Tổng thống Vladimir Putin, dẫn đầu. Ông Medinsky nói các bên đã tìm thấy một số điểm chung nhất định, thêm rằng các cuộc đàm phán sẽ được tiếp tục trong những ngày tới ở biên giới Ba Lan - Belarus.

Giới chức phương Tây cho rằng Tổng thống Nga muốn lật đổ chính quyền Ukraine và thay thế bằng một chính phủ thân Moskva, nhằm giành lại tầm ảnh hưởng thời Chiến tranh Lạnh của Nga. Động thái báo động lực lượng răn đe chiến lược ngày 27/2 của ông cũng làm dấy lên những lo ngại về một cuộc chiến tranh hạt nhân.

Chiều 28/2, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và ông Putin cũng có cuộc điện đàm dài 90 phút. Tổng thống Nga bày tỏ "sẵn sàng cam kết" dừng tất cả các cuộc tấn công vào dân thường, khu dân cư và các cơ sở dân sự. Tổng thống Macron yêu cầu Nga chấp dứt chiến dịch quân sự ở Ukraine và tái khẳng định cần có "lệnh ngừng bắn ngay lập tức".

Ukraine nộp đơn gia nhập Liên minh châu Âu (EU)

Tổng thống Zelensky đã ký đơn yêu cầu gia nhập EU, động thái sẽ khiến Điện Kremlin bất bình.

Tổng thống Ukraine đã đăng tải hình ảnh ông ký đơn lên mạng xã hội, trong khi văn phòng của ông nói đơn đang được gửi tới trụ sở EU ở Brussels. Động thái này chủ yếu mang tính biểu tượng, vì Ukraine cần thêm khá nhiều thời gian để đạt các tiêu chuẩn gia nhập khối 27 thành viên. Đồng thời, EU cũng khó có khả năng sớm tiếp nhận các thành viên mới.

Liên Hợp Quốc (LHQ) đang làm gì?

Hai cơ quan lớn của LHQ, gồm Đại hội đồng gồm 193 quốc gia thành viên và Hội đồng Bảo an gồm 15 thành viên, đã tổ chức các cuộc họp riêng vào ngày 28/2 để thảo luận về tình hình Ukraine.

Cuộc họp của HĐBA bắt đầu với tin tức rằng Mỹ trục xuất 12 nhân viên ngoại giao Nga tại LHQ mà Washington cáo buộc là gián điệp.

Trong khi đó, Karim Khan, công tố viên trưởng của Tòa Hình sự Quốc tế cho biết ông có kế hoạch mở cuộc điều tra "càng nhanh càng tốt" về tội ác chiến tranh và tội ác chống lại loài người có thể xảy ra ở Ukraine. Công tố viên Karim Khan nói các cuộc điều tra sẽ xem xét các tội ác trước khi cuộc tấn công của Nga, nhưng cũng dự định điều tra cả những cáo buộc mới mà cả hai bên có thể gây ra kể từ khi cuộc chiến bắt đầu.

Bao nhiêu người Ukraine đã rời đất nước?

Filippo Grandi, người đứng đầu Cao ủy LHQ về người tị nạn (UNHCR), cho biết hơn 520.000 người tị nạn đã rời Ukraine và con số này đang "tăng theo cấp số nhân từng giờ". Cơ quan LHQ dự kiến tổng số người rời Ukraine sẽ lên tới 4 triệu trong những tuần tới.

Sáng 28/2, phát ngôn viên UNHCR cho biết trong số hơn nửa triệu người trên, 281.000 ở Ba Lan, hơn 84.500 ở Hungary, khoảng 36.400 ở Moldva, hơn 32.500 ở Romania và khoảng 30.000 người ở Slovakia. Số còn lại nằm rải rác ở các nước khác.

Hậu quả kinh tế

Đồng ruble của Nga đã giảm khoảng 30% so với đồng USD vào ngày 28/3, sau khi các nước phương Tây quyết định loại Nga khỏi hệ thống tài chính SWIFT và hạn chế Nga sử dụng nguồn dự trữ ngoại tệ lớn của nước này. Thị trường chứng khoán Moskva đóng cửa cả ngày.

Bộ Tài chính Mỹ đã thông báo các biện pháp trừng phạt mới nhắm vào ngân hàng trung ương Nga và các quỹ đầu tư nhà nước. Động thái này được cho sẽ đóng băng bất kỳ tài sản nào của ngân hàng trung ương Nga tại Mỹ hoặc do người Mỹ nắm giữ.

EU ngày 28/2 áp đặt các biện pháp trừng phạt với 26 người Nga, trong đó có các nhà tài biệt, quan chức cấp cao và một công ty bảo hiểm năng lượng, nâng tổng số người nằm trong danh sách trừng phạt lên 680. Các biện pháp trừng phạt của EU cũng nhắm vào 53 thực thể Nga, gồm các tổ chức, cơ quan, ngân hàng hoặc công ty.

Tổng thống Thụy Sĩ cho biết nước này sẽ áp dụng tất cả biện pháp trừng phạt của EU nhắm vào Nga, bao gồm đóng băng tài sản, gần như tước quyền truy cập vào một trong những nơi cất tiền an toàn yêu thích của người Nga.

Tại Nga, nhiều người đã đổ xô tới các ngân hàng và cây ATM để tìm cách đổi ruble sang USD hoặc euro.

Các nhà kinh tế học và giới phân tích cho biết sự mất giá mạnh của đồng ruble đồng nghĩa làm giảm mức sống của những người dân Nga. Phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov mô tả các biện pháp trừng phạt mới là "nặng nề", nhưng khẳng định "Nga có tiềm năng năng cần thiết để bù đắp thiệt hại".

Những biện pháp trừng phạt khác

Liên đoàn bóng đá thế giới FIFA và cơ quan bóng đá châu Âu (UEFA) ngày 28/2 cấm các câu lạc bộ và đội tuyển quốc gia Nga tham gia tranh tài tại các giải đấu "cho đến khi có thông báo mới". Đội tuyển nam của Nga dự kiến đá vòng loại World Cup trong ba tuần nữa.

Hình phạt thể thao liên quan tới chính trị, chưa từng thấy trong nhiều thập kỷ, được đưa ra sau khi Ủy ban Olympic Quốc tế thúc đẩy hàng chục cơ quan quản lý thể thao loại các vận động viên và huấn luyện viên Nga khỏi các sự kiện quốc tế. IOC cho biết điều này là cần thiết để "bảo vệ tính toàn vẹn của các cuộc thi đấu thể thao toàn cầu và vì sự an toàn của tất cả người tham gia".

Loại Nga khỏi một đấu trường thể thao quốc tế có thể là một đòn giáng tâm lý và tài chính nặng nề với Moskva, đồng thời gây tổn hại đến hình ảnh về một cường quốc thể thao của Nga.

Thanh Tâm (Theo AP)