NGÔN NGỮ KÈN   -   CAO MỴ NHÂN 

Có người nói rằng tiếng kèn hay giọng kèn chỉ diễn tả được 4 sự việc quan trọng nhất: vui, buồn, bi, hùng...còn thì chỉ là hoà nhè nhẹ vào các điệu nhạc khác trong bài bản đang thể hiện hay trình tấu...cho thêm hoa lá cành thôi. 
Đôi khi tiếng kèn còn lấn lướt cả các nhạc cụ kia, khiến chỉ còn kèn độc tôn, độc tấu trên sân khấu, hay ở một nơi nào đó . 
Tôi cứ tưởng tượng,  có một đôi bạn tình kia, mà anh chàng là một nghệ sĩ chơi kèn tuyệt tác, khi tới thăm cô nàng ở bất cứ ngôi nhà to nhỏ thế nào, thậm chí có đi dã ngoại chăng nữa, cũng không thể nhờ tiếng kèn thay cho, hay phụ hoạ cho lời nói " I love you " được ...thắm thiết . 

Thế nên trở lại nhận xét đoạn đầu bài này. Cũng qua cái liên tưởng: vui, buồn, bi, hùng, tôi xin đơn cử giọng kèn buồn ở VN xa xôi . 
Số là sau khi đi tù cải tạo về, Trung uý Phước lái trực thăng ở KQ/ VNCH hiện diện trong đội kèn đám ma, mà trước đó mấy chục năm, người dân ta gọi là phường " Bát âm " . 
Tới khi tôi đi chia buồn ở mấy nhà đám, tôi chỉ thấy nhà khá giả mới mời 4 nhạc công chuyên nghề là : một đàn nhị, một đàn nguyệt, một trống cơm và một kèn đồng cũng mỏng manh, bộ dạng vừa với 3 nhạc cụ đưong nêu, nên thiên hạ gọi " kèn đám ma " vậy .
Còn nhà nghèo chỉ 2 cây đàn, vì nhị có thêm âm hưởng kèn não nùng, và nguyệt thỉnh thoảng tưng tưng như có thêm tiếng trống nhỏ, là cũng đủ rồi . 
Ớ Saigon trước 1975 tôi không để ý, vì bấy giờ tôi ở ngoài Trung.
Nhưng sau 1975, tức là đã đi tù cải tạo về .Trong số nhà bạn bè có đám, hay trong đại tộc Ka Ki của ...tôi, cũng có quý vị lăn lộn ở sa trường, hay khốn khổ trong lao tù CS, thì lướt  qua được, mà trở về nhà, lại hẩm phận, mệnh chung, gia đình quý vị ấy cũng lo đầy đủ lễ tang, cũng có sư sãi tụng niệm,  bát âm đàng hoàng . 
Dân tộc ta thường có câu: " Sống có dầu đèn, chết có kèn trống " là vậy đó . 
Có điều thời nào cũng có những điều gọi là : 
  " Thái quá bất cập " 
nghĩa là nơi này thì thừa thãi phương tiện, mà chỗ kia lại chẳng có gì chẳng hạn . 
Tôi rất sợ nhìn những cảnh ma đi, rất sợ nghe những tiếng đờn, trống, kèn đám vọng tới, vì đường phố Saigon sát vách nhau, có xa lắm cũng nghe văng vẳng bên tai, nhất là lúc đêm đã về khuya...
Song, Saigon có rộng lắm cũng không đến nỗi xa xôi bạt ngàn như ở bên Mỹ, hoá cho nên có sợ cũng ...quen dần cái không khí chung của thành phố . 

Một buổi kia, đi đám một người họ hàng, mới đi tù cải tạo về, công ăn việc làm chưa có, nên tôi bèn mua mấy bó nhang thơm đi điếu. 
Vừa đang nói chuyện với bà chị, thì một đoàn Honda độ trên 10 chiếc, chở một đoàn " lính kèn " tới , mọi người biết kêu chi, đành gọi lính kèn cho dễ hiểu , quý vị đó đậu xe cũng lớp lang như mỗi người đeo một chiếc kèn lớn, bước vô nhà đám ...
Đoàn kèn nêu trên mau chóng dàn hàng ngang, một đội hình 3 hàng, mỗi hàng 5 vị, xây mặt vô cỗ sự, ông chỉ huy đội kèn đeo một sợi giây hột nhỏ có chiếc còi i nốc cầm trên tay, đoạn ...thi lễ, 
Trước hết nhà đám thắp chia cho mỗi vị 3 nén nhang : 1 nơi bàn thờ Phật, và 2 nơi trước cỗ sự . 
Theo còi ông trưởng đoàn kèn, họ làm lễ rất chỉnh tề và đều tăm tắp . 
Sau phần thắp nhang, có người nhà đi thu lại để cắm vô bát nhang đã định rồi, thì đội kèn do ông chỉ huy đó bắt nhịp , y như nhạc trưởng, mà có lẽ là nhạc trưởng thật , bắt đầu hoà tấu kèn các bài theo thứ tự: Như nước trong nguồn, công cha ...và nhất là bài ruột của các nhạc đám hồi đó : Lòng mẹ của Y Vân , rồi Căn nhà mầu tím , xong kết thúc một bài thật ảo não, để đưa ma ra xe về nghĩa địa . 
Đoàn kèn đó không đi theo đám, mà ai nấy lên Honda, với kèn mang trên vai, họ đã xong hợp đồng, họ trở về đâu không cần biết, vẫn bộ đồng phục tây kiểu tàu trắng có tua vàng ở cầu vai ...
Một người đi đám nói: vợ chồng thằng Khánh điếu đội kèn đó , 700 đồng, khoảng đầu thập niên 80, thế kỷ trước, so với giá vàng là hơn nửa cây vàng .Điều này tôi không nhớ rõ giá vàng, tạm thí dụ thế. 
Tôi cứ nghĩ đám ma thì phải ò í e, chứ sao lại xài tân nhạc, nhất là bài Lòng Mẹ của nhạc sĩ Y Vân .
Nhưng sau tôi thấy tất cả các đám ma to nhỏ, kèn hay đàn tây, ta đều giữ chuẩn là bài Lòng Mẹ đó . 
Có lẽ tại ý nghĩa của bài hát và âm hưởng dịu dàng , đôi lúc nức nở, nếu đúng đám của một bà mẹ bị thất lộc, thì không cách nào ngăn được những dòng lệ thảm sầu của con cái và thân nhân. 

Tiếng kèn phiền muộn, u uất nhất là giữa nghĩa trang quân đội ...không phải một đội kèn, mà chỉ có một giọng kèn linh diệu, tiễn biệt ma đi, trong u minh một buổi sớm hay một chiều buồn ...
Giọng kèn chất ngất bi thương nhưng vẫn rành rọt đưa tiễn, có chút kiêu hùng, vì kèn thay lời tiễn biệt của cả một đơn vị. 
Nó, tiếng kèn, rất ảnh hưởng nhạc công trong trường hợp vừa đơn cử, đến nỗi người thổi kèn cứ ngơ ngác , sợ hãi, như có điều mất mát từng chiến hữu ...

Còn kèn vui nơi những buổi sinh hoạt tập thể, kèn hùng trước các đoàn diễn hành .
Những cuộc diễn hành mà không có đội kèn, đoàn kèn kể như mất 3/5 phần sống động . 
Vừa đây đại đoàn diễn hành xe hoa " Rose Parade "  , có rất nhiều đoàn kèn của các trường Trung, đại học tham dự, cùng với xe hoa bất kể của đơn vị nào ...
Ban tổ chức thường chia các đoàn kèn xen kẽ các xe hoa, để không khí hội diễn hành Hoa Hồng vừa tươi đẹp, hân hoan vừa sang trọng, lịch sự .
Đặc biệt là kèn vốn đi đôi với trống, nên có những đoàn kèn mở đầu hành trình của mình bằng những cái trống to ù, ngõ hầu nâng tổng hợp tiếng kèn đoàn đội lên cao, ầm ĩ, nhịp nhàng ...

Anh vừa nói,  để níu lại tiếng kèn rộn rã hoan ca nơi các cuộc diễn hành như vừa kể, thì ...lỡ anh là vị nhạc công đang cầm đũa nhạc và kèn đồng, điều khiển một đoàn diễn hành kèn, mình có hoan nghênh việc làm tích cực lạc quan đó của anh, hay không hả ? 
Ố la la !  Đã luôn luôn ngậm hột thị ( tức là không nói lên lời ), giờ còn đòi thổi kèn đồng diễn hành mới ...can đảm chứ . Được, cứ việc thẳng đường rong ruổi ...vì đánh trống, thổi kèn là  thái độ  yêu đời nhất đấy ...

          CAO MỴ NHÂN (HNPD)