Việc Hà Nội phóng thích một cách âm thầm một trong những nhà bất đồng chính kiến nổi bật nhất ở Việt Nam hôm 21/10 rồi trục xuất ngay sang Mỹ đã khiến giới quan sát đặt câu hỏi là phải chăng Việt Nam vẫn tiếp tục xu hướng dùng công dân của mình để làm lá bài mặc cả với phương Tây, nhất là Mỹ.

Blogger Điếu Cày (tức Nguyễn Văn Hải) được thả chỉ ít lâu sau khi Washington dỡ bỏ một phần lệnh cấm vận vũ khí sát thương đối với Hà Nội.

Việt Nam cũng đang gấp rút muốn hoàn tất việc thương thảo Hiệp định Đối tác Thương mại xuyên Thái Bình Dương với các đối tác, đặc biệt là Hoa Kỳ.

​​Giáo sư Jonathan London hiện đang giảng dạy tại Đại học Thành thị Hồng Kong nhận định với VOA Việt Ngữ về lý do Việt Nam trả tự do cho ông Hải.

“Chắc chắn là điều này liên quan trực tiếp tới phát triển quan hệ song phương gần gũi hơn giữa Hà Nội và Washington, mà trong đó có rất nhiều chuyện khác nhau. Đương nhiên, có vấn đề lớn trong bối cảnh quốc tế là động thái của Trung Quốc đang ngày càng hung hăng nên Hà Nội rất cần mối quan hệ chiến lược sâu hơn với Washington. Và như chính phủ Mỹ đã nói nhiều lần, họ cũng muốn phát triển quan hệ toàn diện với Việt Nam nhưng muốn Hà Nội phải có những bước đi rất cụ thể. Điếu Cày là một trong những tù nhân lương tâm mà Mỹ nói phải được thả”.
 
Blogger Đoan Trang mới viết trên trang cá nhân rằng việc Việt Nam “trục xuất” blogger Điếu Cày “một lần nữa cho thấy chính quyền Việt Nam sử dụng công dân mình, nhất là những người bất đồng chính kiến, như con bài để mặc cả, đổi chác như thế nào”.

Người có tiếng nói trái chiều với nhà nước và từng có nhiều năm làm báo ở Việt Nam viết:

“Biến công dân thành tù nhân lương tâm rồi đem ra mặc cả quả là có lợi:  Vừa có cái để đổi chác với Mỹ và Tây phương, vừa gây hao tổn nguồn lực của giới đấu tranh dân chủ (nhất là cộng đồng người Việt ở hải ngoại), lại vừa phân tán, đánh lạc hướng sự tập trung của họ khỏi các vấn đề có tính chất tử huyệt của chế độ.”

​​Bộ Ngoại giao Việt Nam mới lên tiếng cho biết rằng việc thả ông Hải rồi cho đi Mỹ là “vì lý do nhân đạo”.

Trong khi đó, Giáo sư Carl Thayer, chuyên gia về Việt Nam từ Học viện Quốc phòng Australia, nhận định với VOA tiếng Việt rằng chuyện ông Hải được phóng thích là “một quyết định mang tính chính trị”, và “mang tính chiến lược chung”.

“Hàng ngũ lãnh đạo cấp cao ở Việt Nam hiện đang bị chia rẽ, và họ sử dụng các tù nhân chính trị để đạt được mục đích chính trị của mình. Đó là điều không còn phải nghi ngờ gì nữa. Việc thả các tù nhân chính trị là để nhận được các ân huệ của Hoa Kỳ, trong khi việc bắt giữ các tù nhân chính trị bởi các nhân vật bảo thủ là để ngăn chặn tiến bộ trong quan hệ với Hoa Kỳ. Tôi lấy ví dụ là chuyến thăm Mỹ của Tổng Tham mưu trưởng Quân đội Việt Nam Đỗ Bá Tỵ năm ngoái, và đã xảy ra chuyện bắt bớ trước chuyến đi của ông này, nên tôi kết luận rằng họ làm điều đó để cản trở việc mở rộng quan hệ với Mỹ”.

Chuyên gia lâu năm về Việt Nam cũng nhận định thêm rằng việc Việt Nam thả blogger Điếu Cày rõ ràng có liên quan tới việc dỡ một phần lệnh cấm vận vũ khí sát thương cũng như nỗ lực cân bằng quan hệ với Trung Quốc, nhất là trong vấn đề biển Đông.

Phát biểu sau cuộc gặp Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Phạm Bình Minh hồi đầu tháng này ở thủ đô Washington, ông Scot Marciel, Phó trợ lý Ngoại trưởng Mỹ đặc trách khu vực Đông Á – Thái Bình Dương, tuyên bố rằng Hoa Kỳ không theo đuổi chính sách đổi chác trong mối bang giao với Việt Nam. Ông Marciel nói:

“Chúng tôi không theo đuổi hình thức nếu anh thả 3 nhà bất đồng chính kiến, chúng tôi sẽ làm điều X, Y, Z.”

Giới chức ngoại giao này một lần nữa nhấn mạnh tới tầm quan trọng của vấn đề nhân quyền đối với việc củng cố toàn diện quan hệ Việt Mỹ.

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, bà Marie Harf, hôm 21/10 đã hoan nghênh việc trả tự do cho blogger Điếu Cày, đồng thời bày tỏ hy vọng về việc sẽ có các tù nhân lương tâm khác được trả tự do trong tương lai.

​​