Sau nhiều ồn ào về việc nghi lễ chém lợn truyền thống là phản cảm, dã man, sáng 24/2 (6 Tết) người dân làng Ném Thượng (phường Khắc Niệm, thành phố Bắc Ninh) vẫn tổ chức phong tục này như mọi năm. Trước khi ra 'pháp trường', lợn được rước một vòng quanh làng, bắt đầu từ 8h sáng.

Hai "ông ỉn" do hai gia đình trong làng được tuyển chọn trước đó có trọng lượng 150 kg được nhốt vào hai xe lồng gỗ đi dạo.

Quá trình rước kéo dài 4 giờ đồng hồ, hai 'ông lợn' chính của lễ hội liên tục được tiếp nước để sau đó ít phút mang ra chém.

Một 'ông ỉn' đi được nửa quảng đường đã phá lồng gỗ, định chạy ra ngoài nhưng được chặn lại kịp thời.

Do quá trình rước kéo dài, kèm theo nắng nóng nên khá nhiều ông từ, bô lão trong làng tỏ ra mệt mỏi.

Lần này, Ban tổ chức bố trí hàng rào sắt, lực lượng an ninh được tăng cường nên không xảy ra tình trạng lộn xộn như mọi năm.

Bất chấp những phê phán về việc chém lợn là dã man và gây kinh hãi cho nhiều khách tham dự, BTC vẫn cho hai 'ông lợn' được ra pháp trường. Đúng 12h trưa, lợn được chăng 4 chân ra 4 góc và để hai thủ đao chém nhiều nhát thật mạnh trên hai tấm bạt lớn. "Các cụ nói, lễ hội là việc của làng và nghi thức chém lợn không vi phạm pháp luật nên phải để dân làng tự quyết. Chúng tôi muốn giữ bản sắc của cha ông", ông Nguyễn Đình Lợi, hội trưởng hội người cao tuổi làng Ném Thượng nói. Sau khi chém xong hai ông ỉn, tấm bạt lớn được phủ lên để kéo ra ngoài.

"Rất vinh dự khi cả đời chỉ có một lần được cúng tiến lợn cho làng", ông tám Vũ Quang Hòa (chủ của một trong hai 'ông ỉn' vừa bị chém) sung sướng thốt lên. Hai ông ỉn được mổ thịt ngay sau đó để làm lễ.

Một số người trong đó có cả bà cụ già trèo rào vào trong quẹt tiền vào tiết lợn lấy may.

Trước đó ngày 27/1, tổ chức Động vật châu Á (Animals Asia) gửi thư ngỏ kêu gọi các cơ quan chức năng tỉnh Bắc Ninh và Bộ Thông tin và Truyền thông ban hành quy định chấm dứt lễ hội chém lợn ở làng Ném Thượng. Đề xuất này gây làn sóng tranh luận, còn các nhà văn hoá cho rằng không nên áp đặt quan điểm phương Tây cho tín ngưỡng dân tộc và phản đối đề xuất này.
Nghi thức chém lợn tế thánh giữa sân đình là để tưởng nhớ đến hành động của vị tướng Lý Đoàn Thượng khi đánh trận chạy đến vùng này đã chém lợn rừng để nuôi quân (thời nhà Lý).

Nói về các loại rượu ngâm động vật làm thú ẩm thực trong ngày Tết thì chắc ai cũng biết, có đủ thứ nguyên liệu có thể ngâm rượu, nào là rắn, rết, tắc kè, bìm bịp, hổ con, tay gấu.

Nhưng có lẽ loại rượu ngâm bào thai ngựa thì chắc ít ai biết và tận mắt thấy được… Chuyện các quý ông chuộng rượu ngâm động vật quả cũng lắm bi hài…

Bình rượu ngâm bào thai ngựa có một không hai

Vừa tỏ vẻ bí ẩn, ông Trí vừa mở nắp bình ra, tôi bỗng giật mình và kinh ngạc khi thấy hình hài nguyên một con ngựa con có lớp da màu trắng vàng nằm co quắp trong bình, có cảm giác mùi rượu xộc lên tới tận óc. Ông Trí cười ngất bảo rằng đây là bình rượu vô cùng quý và độc đáo mà có lẽ chỉ có ông mới có được, nhiều người muốn uống thử mà ông chưa chắc đã đồng ý…

Theo đó, mới lên bảy tuổi, ông Trí đã gắn với nghiệp nuôi ngựa, theo ông ngoại và cậu ruột đi chăn ngựa, sau đó lúc 8-9 tuổi ông đã biết dắt ngựa đến trường đua… Năm nay 72 tuổi, có thể nói, cả đời ông chỉ có đam mê lớn nhất là dành cho ngựa đua, dù sau này có vợ con đàng hoàng nhưng tình cảm và thời gian ông dành phần lớn cho thú đam mê của mình. Ông bảo rằng hồi trẻ gần ngựa mà đến giờ già cũng theo ngựa nhiều hơn ở với gia đình, vợ con.

Trước khi kể câu chuyện về bình rượu có một không hai, ông Trí hồi tưởng về cuộc đời mấy chục năm qua gắn liền với những con ngựa đua. Có lẽ lâu rồi không ai gợi chuyện nên khi nhắc đến chủ đề ngựa đua là ông Trí nói như không có điểm dừng.

Ông chia sẻ: "Nói thẳng là hồi trước đây ở Việt Nam chắc chẳng có ai nhiều ngựa đua như tui đâu vì lúc nào nhà tui cũng có từ 20 con trở lên. Niềm đam mê với lũ ngựa đã chiếm trọn tâm trí của tui từ đó cho đến giờ. Hầu như không có lúc nào tui không nghĩ về những con ngựa của mình. Nhưng thực tế bao nhiêu năm nay, chơi ngựa đua là cái thú, cái nghiệp chứ ít ai giàu có khá giả nhờ thú chơi này".

Bình rượu ngâm bào thai ngựa của ông Trí.

Quả đúng như lời ông nói thì nhìn căn nhà cấp bốn nhỏ cũ kỹ hiện tại ông đang thuê tại Hóc Môn (gia đình ông hiện ở quận Gò Vấp, con cái đều đã có gia đình riêng) vừa để ở cùng với một đứa cháu 9 tuổi vừa làm nơi trông coi đàn ngựa ở một cánh đồng gần đó cũng có thể hiểu được tình cảnh của ông.

Với ông có lẽ niềm an ủi lớn nhất hiện tại là những giải thưởng, những chiếc huy chương, cúp vô địch mà ngựa của ông đã từng đoạt được, được ông treo và để trang trọng trong căn nhà thuê của mình. Mỗi khi có khách đến chơi là ông lại có dịp nhắc tới và đem khoe với khách như những kỷ niệm một thời liệt oanh.

Theo ông Trí, trước đây khi trường đua còn hoạt động, một tuần hai lần ông thuê xe chở ngựa đến trường đua từ ba - tám con. Mỗi tuần ông kiếm được từ ba đến bốn triệu đồng nhưng chẳng dư dả là bao vì phải trả chi phí thuê xe, thù lao cho nài ngựa, tiền thức ăn, thuốc men cho ngựa. Nhưng từ khi trường đua đóng cửa, ông không còn bất cứ thu nhập nào mà vẫn phải chăm sóc đàn ngựa hiện còn 11-12 con.

Hiện tại, ở TP.HCM, huyện Hóc Môn là nơi vẫn còn tập trung nhiều người nuôi ngựa đua. Phần lớn những người này là theo nghề kiểu cha truyền con nối, ít người nào giàu có nhờ nuôi ngựa vì chi phí khá lớn, nhưng hầu như chẳng ai bỏ hẳn cái nghề vốn đã ăn vào máu thịt của họ, có chăng là phải giảm đi phần nào quy mô và số lượng ngựa so với thời trường đua Phú Thọ còn hoạt động…

Theo lời ông thì đúng ra ông cũng không chủ động ngâm rượu con ngựa sơ sinh này nhưng nghe lời mách bảo và cả "đặt hàng" của một người bạn bảo rằng ông ráng kiếm cho anh ta một bào thai (hà nàm) ngựa vì biết ông đang nuôi từ 10-20 con ngựa.

Bẵng đi một thời gian không thấy người bạn đó liên lạc nữa nên ông vẫn giữ bình rượu này. Lâu nay thỉnh thoảng có bạn nhậu đến chơi ông lại đem ra khoe, có người thích thú đòi uống thử, nhưng cũng có người kinh ngạc không dám uống. Bản thân ông thỉnh thoảng cũng uống vài hớp. Cách đây hai năm, trong một lần con ngựa cái trong đàn đến ngày sinh nở, tưởng rằng nó sẽ sinh con bình thường như những con ngựa khác nhưng không ngờ lúc sinh con ra thì con ngựa con đã không sống được dù nhìn bằng mắt thường ông Trí thấy con ngựa con hoàn toàn bình thường. Nhớ tới lời dặn của người bạn, ông liền lấy con ngựa con đó đem về bỏ vào bình rồi đổ rượu đế (loại ngon, có nồng độ cao) vào ngâm.

Công dụng "thần kỳ" chỉ là lời đồn đại không hơn không kém

Quả thật trong lĩnh vực rượu ngâm động vật, chắc chắn chẳng quý ông nào lại chưa một lần nếm thử hoặc uống cho tới say ngật ngưỡng một loại rượu ngâm nào đó như rượu ngâm nguyên con thì có rắn, cá ngựa, hải sâm, tắc kè, bìm bịp… Hay loại rượu ngâm từng phần tạng phủ động vật như tinh hoàn và dương vật (hải cẩu, hổ), tay gấu... Rồi cả rượu ngâm các loại cao động vật: rượu cao hổ cốt, rượu cao khỉ... "Đẳng cấp" nhất là việc ngâm bào thai của hổ hoặc những chú hổ con mới sinh.

Chưa kể ngay cả bào thai của khỉ, của gấu, tê tê… cũng được dân nhậu lựa chọn để ngâm rượu. Gần đây nhiều quý ông còn rỉ tai nhau về một loại rượu giúp "cường dương" đạt hiệu quả cao đó là rượu ngâm chuột con sơ sinh… Chỉ mới nghe thôi nhiều người cũng đã cảm thấy… ớn!

Một số loại rượu ngâm động vật mà nhiều quý ông lùng tìm.

Rượu ngâm động vật hay bào thai động vật chẳng biết có tác dụng, hiệu quả thực tế ra sao, có mạnh thật hay không. Nhưng với cánh mày râu, cứ nghe ai đó đồn đoán về một loại rượu ngâm nào đó là y như rằng "một đồn trăm, trăm đồn nghìn", cứ thế các quý ông phải lùng tìm cho bằng được để thử xem sao…

Có người đã tếu táo bảo rằng có lẽ trên thế giới, chẳng ai hơn nổi Việt Nam về cái khoản rượu ngâm. Ngâm đủ thứ, từ động vật đến thực vật, thậm chí cả bào thai động vật cũng không tha. Hiện nay, nhiều quý ông  quan niệm rượu ngâm nguyên liệu càng độc, càng lạ thì càng tăng cường sức khỏe, đương nhiên "chuyện ấy" cũng mạnh mẽ, sung sức hơn.

Có thể thấy, việc ngâm rượu bào thai động vật nói chung và rượu ngâm bào thai ngựa nói riêng không phải quá hiếm, rất nhiều đại gia, dân chơi sẵn sàng vung tiền qua cửa sổ để có một món độc, lạ với mong muốn tăng cường khả năng sinh lý đàn ông. Tuy nhiên, công dụng thần kỳ của các loại rượu ngâm này vẫn chỉ là lời đồn đại không hơn không kém của các quý ông ham nhậu.

Sau khi uống nước sắc từ loại nấm có hình thù kỳ lạ, tôi chụp lại tấm hình củ nấm, gửi cho lương y Phạm Văn Thanh. Nhìn thấy hình ảnh củ nấm, lương y Thanh bảo tôi ở lại Hoàng Su Phì (Hà Giang), rồi ngay trong đêm, anh lái xe chạy thẳng từ Lào Cai sang. 
Lương y Thanh nổi tiếng với các bài thuốc viêm loét dạ dày, tá tràng, là vị lương y lăn lộn núi rừng, sưu tầm các loại cây thuốc quý. Hễ nghe tin ở đâu có cây thuốc gì, dù đường xa vạn dặm, anh cũng tìm đến để nghiên cứu, tầm sư học đạo. 

Gặp tôi ở thị trấn Hoàng Su Phì, không kịp nghỉ ngơi, anh đòi trèo ngay lên bản Phìn Sư nằm mãi gần đỉnh Tây Côn Lĩnh (xã Túng Sán, Hoàng Su Phì) của người Cờ Lao, để được tận mắt loài nấm kỳ lạ kia.

Lương y Phạm Văn Thanh ở bản Phìn Sư của người Cờ Lao

Sau cả ngày đánh vật với xe máy, rồi cuốc bộ, chúng tôi cũng có mặt ở sườn núi Tây Côn Lĩnh, nơi dân tộc chỉ có vài ngàn người sinh sống. Thế nhưng, thầy cúng Min Phà Sinh lại đi cúng cho một gia đình ở huyện Vị Xuyên, hôm sau mới về.
Vợ Sinh dẫn chúng tôi ra phía sau nhà bảo cứ lội dọc con suối, đi bộ chừng 2 tiếng, thì sẽ thấy một khu vực rừng già, toàn những cây dẻ rêu mốc, to hai ba người ôm.  Ở khu rừng rêu bốc bủa vây ấy, những củ nấm kỳ quái mọc tua tủa, đỏ như quả gấc chín, nhìn rất rõ. Vợ Sinh cũng dặn rõ chúng tôi không tiết lộ vị trí có nhiều loài nấm hình của quý.

Loài nấm này chưa được các nhà khoa học Việt Nam nghiên cứu, cũng chưa có nhiều thông tin, tuy nhiên, một số thầy lang người Dao đỏ sống trên đỉnh Tả Phời cao 1.800m trên dãy Hoàng Liên Sơn đã dùng từ nhiều năm nay. 

Người Dao đỏ dùng củ nấm này để chữa hậu sản. Những phụ nữ sau khi sinh, sức khỏe suy kiệt, chỉ cần dùng củ nấm này sắc nước uống vài lần là khỏe như thường, lại leo núi, lên nương phăm phăm. 

Theo các lang y người Dao, ngoài việc tăng cường sức khỏe, thì củ nấm còn làm mất cả nám da, tàn nhang, tiêu những khối u lành trong cơ thể. 

Lương y Thanh từng đem củ nấm này đi phân tích hoạt chất mới biết rằng, củ nấm có tác dụng mạnh trong tăng cường nội tiết tố estrogen. 
Nội tiết tố chính là “nhựa sống” giúp duy trì sức sống cho chị em phụ nữ. Phụ nữ lớn tuổi, hàm lượng nội tiết tố được sinh ra càng ít đi, vì thế, bệnh tật sinh ra, và đặc biệt là ham muốn chuyện vợ chồng cũng giảm.  Theo ông không chỉ phụ nữ, với đàn ông, loài nấm này chính là thần dược. Loài nấm này có tác dụng bổ dương cực mạnh. Thậm chí, nhiều ông hỏng hẳn chức năng sinh lý, sử dụng nấm này bồi bổ, vẫn có thể trở lại cường tráng như xưa.  Chính vì lẽ đó, ngoài cái tên gọi như của quý loài chó, tức ngọc cẩu, thì người Dao đỏ ở núi Tả Phời trên đỉnh Hoàng Liên Sơn còn gọi vui là nấm “tan cửa nát nhà”.  

Ngươi Dao giải thích rằng, nếu phụ nữ dùng nấm này, sinh lý sẽ tăng mạnh, nên nếu chồng không đáp ứng được, dễ dẫn đến ngoại tình. Đàn ông dùng nấm này thường xuyên, thì dễ dàng năm thê bảy thiếp, mà dẫn đến nát cửa tan nhà. 
Vì thế người Dao thường chỉ sử dụng nấm trong những hoàn cảnh sinh lý yếu, suy nhược cơ thể, chứ không dùng như đồ uống chơi hàng ngày.  Vị lương y cho biết, người Dao gọi tên loài nấm này khá nhạy cảm, nên anh chuyển thể sang chữ Hán - Việt, gọi là nấm ngọc cẩu, tức là có hình dáng của quý của loài chó. 

Nấm ngọc cẩu chứa nhiều tinh chất quý

Loài nấm này thường mọc vào mùa mưa và bắt đầu từ tháng 9 thì thân to bằng ngón chân cái, hoặc cổ tay, là lúc thu hoạch được. Đến hết tháng 10, thì củ nấm lụi tàn, biến mất trên mặt đất, và sang năm, thì lại mọc lên. 
Trước đây, thứ nấm này có mặt khá phổ biến ở núi Hoàng Liên Sơn. Tuy nhiên, người Trung Quốc đã thu mua cạn kiệt. 

Khoảng 20 năm trước, chỉ đi dọc con suối trên đỉnh Tả Phời chừng buổi sáng, là nhổ được cả chục kg nấm ngọc cẩu, nhưng bây giờ, có khi đi cả ngày chẳng lấy được cây nấm nào. 
Ông sử dụng nấm ngọc cẩu trong các bài thuốc hồi xuân cho phụ nữ, tăng cường sinh lực cho đàn ông mang lại hiệu quả rất cao, tuy nhiên, thứ nấm này ngày một hiếm, nên không có nguồn nguyên liệu. 

Mấy năm trước, một doanh nghiệp dược ở Hà Nội thu mua nấm từ lương y Thanh để bào chế thuốc tăng cường sinh lý cho đàn ông và thuốc hồi xuân cho phụ nữ, tuy nhiên, nguyên liệu không đủ, giá lại khá đắt, khiến lợi nhuận thấp, nên họ pha chế nhiều thứ khác vào bài thuốc. Hàm lượng nấm ngọc cẩu có trong thuốc rất ít, nên tác dụng không nhiều. 

Theo ông Thanh, trong các bài thuốc sắc, phải sử dụng nấm ngọc cẩu là thành phần chính, hoặc chỉ cần sắc ngọc cẩu với nước rồi uống trực tiếp là tốt nhất. Đàn ông sinh lý yếu, ngoài việc sắc uống, có thể chế biến với các món ngọc dê, ngọc cẩu, ngọc kê, ngọc bò… 
Đang miên man với những câu chuyện thần kỳ về loài nấm “tan cửa nát nhà”, thì cánh rừng dẻ hiện ra, với những cây dẻ khổng lồ, gốc 3-4 người ôm, thân cành rêu mốc.  Vạch một bụi cỏ, ông Thanh sững người reo lên: “Trời ạ! Cả một thế giới của nấm ngọc cẩu…”. Loài nấm đầy màu sắc quyến rũ này ẩn mình trong bóng tối, dưới những lùm cỏ, hốc đá, gốc cây mục. 

Củ nấm ngọc cẩu khổng lồ

Những củ nấm non màu đỏ tươi, trông không khác gì “dái mít” mọc ngược, trồi lên khỏi mặt đất thành cụm. Lúc chúng mới nhú, hình thù chả khác gì của quý đàn ông.
Những củ nấm già hơn thì mọc hoa màu trắng và trước khi kết thúc vòng đời, chúng như bắp ngô thu nhỏ. 

Ông Thanh cho biết, những củ nấm càng to, càng già, thì càng tốt. Anh dùng con dao đi rừng chuyên nghiệp vét đất xung quanh, nhẹ nhàng đào từng bụi nấm, bỏ vào ba lô. Mỗi bụi nấm anh đều để lại 1-2 nhánh, để chúng tiếp tục ra hoa, tạo hạt, rồi những cái hạt đó chìm vào lòng đất. 

Năm sau, khi mùa mưa đến, những hạt nấm vỡ vỏ, nảy mầm, rồi như những “của quý” lại hùng dũng trồi lên từ lòng đất.

Loài nấm có hình "của quý" mọc khá nhiều trên Tây Côn Lĩnh

Chúng tôi cuốc bộ miên man trong đại ngàn Tây Côn Lĩnh, dưới tán rừng hạt dẻ không có dấu chân người, đẹp như trong những cuốn truyện cổ tích. Vô số loài thảo dược cực quý tràn ngập trong đại ngàn hoang thẳm chưa được khai thác, bảo tồn. 
Chúng tôi trở về bản Phìn Sư của người Cờ Lao với ba lô, với bao tải vắt vẻo loài nấm quý trên lưng, trên vai. Với bao tải, ba lô đầy nấm, lương y Phạm Văn Thanh bào chế được cả ngàn thang thuốc quý.  Ông tập hợp một số người Cờ Lao giỏi đi rừng, dạy họ cách khai thác bền vững loài nấm quý, rồi mới rời dãy Tây Côn Lĩnh mờ sương. Ông cũng hướng dẫn họ cách khai thác hạt, để ông gieo trồng trên dãy Hoàng Liên Sơn.  Vị lương y ham mê rừng rú có thêm nguồn dược liệu quý, còn đồng bào Cờ Lao nghèo sống heo hút trên nóc nhà đông bắc Việt Nam có thêm việc làm, thu nhập.