Tiêu chuẩn cũng đủ mỗi người hai mét vuông như quy định, bể nước bơm theo giờ cũng tạm cho mấy chục người dùng. Phòng thoáng và sạch. Nhưng thoáng về mùa hè thì tất lạnh cóng về mùa đông. Mặt trước của một phòng chắn toàn song sắt chứ không có tường, người ta thiết kế trống hoác như vậy để cán bộ đi tuần dễ quan sát bên trong tù có làm gì vi phạm không. Lúc mùa đông, phòng nào cán bộ thấy phòng nào ít vi phạm có thể chiếu cổ cho tù giăng chăn hay chiếu che gió. Cán bộ tốt linh động giải quyết tình thế như vậy không có nhiều trong trại.

Bọn tù gọi cán bộ là ô tô, mỗi khi vi phạm bị cán bộ bắt là bị ô tô chẹt.

Tôi làm chân quét dọn hành lang, chia cơm cho các buồng, đánh ấm chén và giặt quần áo cho cán bộ. Hàng ngày sáng sớm cán bộ trực mở cửa cho tôi ra ngoài làm những việc đó, chiều lại mở cửa cho tôi vào. Tuy phải làm vất vả như vậy, nhưng để tôi làm được việc đó anh trai tôi bên ngoài phải lo lót tiền. Cả một dãy buồng 6-8 có 8 phòng, mỗi phòng 40 tù nhân. Như vậy có bình quân 240 tù nhân. Đến bữa tù bếp kéo xe thồ chở thùng cơm và rau vất ở hành lang. Tôi kéo lê cái thùng cơm cho 240 con người ăn đi qua các phòng chia cơm vào những cái chậu nhựa , rau vào xô nhựa. Được ra bên ngoài làm là một vị trí thèm muốn của mấy trăm tù nhân. Thường chỉ có hai hay ba tù nhân được ra ngoài. Một là trực chính, hai là vệ sinh, ba là cơm canh. Ba vị trí này chỉ dành cho con cháu cán bộ trong trại hoặc hối lộ rất nhiều tiền. Trực chính thường là một tay anh chị có số má trong tù lẫn xã hội. Việc của trực chính là hàng ngày đi đốc thúc các phòng trưởng nộp tiền cho cán bộ, xoay sở kiếm chác đủ mọi thứ như buôn bán, trấn lột của các tù nhân. Trực chính là chân rết để kiếm tiền từ tù nhân về cho cán bộ. Còn bọn hai vị trí cơm canh, vệ sinh thì phục vụ chung cho cả cán bộ lẫn trực chính và tù nhân.

Cán bộ nói với tôi, anh mày dặn chỉ cho mày chạy ngoài chia cơm cho thoáng đãng. Không cho mày tham gia gì hết việc trong này. Chấp hành cho tốt vào.

Không tham gia có nghĩa không liên quan gì đến những chuyện tiêu cực, ân oán giang hồ. Hàng ngày tôi chỉ chia cơm các buồng, làm một người tù chất phác.  ...

( bỏ phần nói về gia đình)

 Ở trong tù dù thế nào đi nữa cũng không thể tránh khỏi những chuyện của đời sống tù nhân. Anh tôi muốn thế, quản giáo tạo cho tôi công việc như thế. Nhưng giữ mình khoảng cách với các chuyện ngầm của tù nhân khác là điều không thể. Tên trực chính sai tôi chia ít cơm cho phòng này, nhiều cơm cho phòng kia. Tôi không nghe không được. Vì việc chia ít , chia nhiều như thế gắn liền với việc phòng đó nộp tiền nhiều hay tiền ít cho trực chính. Mà tiền nộp cho trực chính thì là về tay cán bộ. Có phòng thừa cơm đổ đi trắng xóa. Có phòng, tù thiếu cơm đói hốc hác gầy trơ xương vai, mắt sâu hoắm nhìn đống cơm phòng khác đổ đi mắt ánh lên sự thèm thuồng ngây dại.

Các phạm nhân đi gặp gia đình về phải mang tiền cho trực chính. Tùy theo từng phạm nhân trực chính ra giá tiền. Vì là buồng án, đã xử xong , phạm nhân đi gặp gia đình khá nhiều. Tôi phải đứng ở đầu dãy buồng giam để nhận tiền của tù đi gặp gia đình và đồ vi phạm nội quy trại. Tù gặp gia đình đưa những thứ vi phạm cho tôi cầm, họ đi đến phòng quản giáo để trực chính khám xét trước sự chứng kiến của quản giáo xem có đồ gì vi phạm không. Rõ ràng là cả quản giáo lẫn trực chính đều biết tôi đứng ở đầu kia để cầm hết những thứ ấy rồi. Nhưng họ vẫn khám xét ngặt nghèo, những tên tù nào mà dại dột hay cố trí trá mang theo đồ vi phạm như thuốc lá, thuốc lào, dao cạo, bật lửa mà bị trực chính khám được sẽ ăn những trận đòn khốc liệt, nằm đến cả tuần chưa dậy được.

Luật lệ không có văn bản trong tù được thực hiện rất sòng phẳng. Tù gặp gia đình mang vào ví dụ suất của thằng A chỉ định là 200k. Mang vào cả 1 triệu đưa tôi cầm, tôi sẽ trừ đi 200k còn lại 800k giao cho nó với tỉ lệ lấy đi 10% công cầm hộ. Tức thằng Á còn lại 720k. Nhưng thằng A không mang theo đồ gì vi phạm nội quy thì nó được trọn vẹn 720k đó mang vào phòng, sau này mua bán gì tùy nhu cầu và giá cả. Nếu thằng A lại mang theo một cái bật lửa, một gói thuốc lào, rượu, thuốc lá, thuốc phiện...thì phải tùy giá trị mức độ vi phạm của vật đó nặng nhẹ thế nào tính tiền. Thu được bao nhiêu tôi nộp cả lại cho trực chính và báo lại những tên tù nào nộp bao nhiêu, ít hay nhiều, hay không nộp. Trực chính cầm tiền và sẽ có phán quyết ngay với những trường hợp không đủ hay không có tiền. Việc trừng phạt được thực hiện ngay nhất thời. Tên trực chính sẽ lấy chùm chìa khóa ở phòng quản giáo đi mở cửa phòng có tù mới gặp gia đình về. Mở khóa vào trong gọi trưởng phòng kêu tên tù mới gặp gia đình ra giữa phòng. Bắt tên đó quỳ xuống phơi lưng để trực chính cầm ổ khóa nện vào lưng khoảng 20 cái. Lúc tên trực chính đánh người thì tôi có nhiệm vụ đứng bên ngoài canh. Thấy cán bộ trong trại đi qua sẽ báo hiệu cho vụ trừng phạt ngưng lại.

Trong trường hợp mà cán bộ trại giam bắt được trực chính đánh người thì giai quyết sao. Đầu tiên cán bộ trại giam sẽ gặp cán bộ quản giáo trao đổi. Cái gọi trao đổi này là cuộc mặc cả giữa hai cán bộ với nhau, tùy từng nhu cầu của mỗi cán bộ trai giam hay quản giáo. Nếu cán bộ quản giáo thấy trên trực chính kia còn dùng được việc , còn cống nạp tiền thì quản giáo sẽ đưa cho cán bộ trại giam một số tiền tùy theo chức vụ cán bộ. Mọi việc coi như là nhắc nhở. Số tiền quản giáo đưa cho cán bộ sẽ được thông báo cho trực chính thanh toán, có kênh giá hay không cũng tùy theo từng hoàn cảnh. Còn quản giáo thấy cần thay tên trực chính khác nhiều tiềm năng hơn, tên trực chính kia sẽ bị đi kỷ luật. Tất nhiên quản giáo vẫn phải chi cho cán bộ trại giam tiền nhưng ít hơn. Khi đó quản giáo sẽ dẫn trực chính vào buồng xà lim và cùm lại. Quản giáo lắc đầu vẻ thông cảm , vẻ thương xót nói.

- Ông ấy khó tính quá, xin mãi không nghe.

Không phải cứ việc đánh người bị bắt, trực chính nguy cơ bị cán bộ trại bắt lỗi vì nhiều tội. Thường tay anh chị có số má hay phải thể hiện đi sang dãy khác quan hệ, nhất là chạy sang bên dãy phụ nữ để thò tay qua song sắt bóp vú, sờ chỗ kín một phạm nhân nữ nào đó mà giữa họ có cảm tình với nhau. Cán bộ trại giam hay nhằm trực chính bắt lỗi, bọn vệ sinh, cơm canh như tôi lại dễ được cho qua. Mỗi lần bắt lỗi được trực chính vi phạm nội quy giá bét nhất cũng một hai triệu.

Trực chính mỗi tuần thu của mỗi phòng 400 nghìn từ trưởng phòng. Tám phòng là 2,4 triệu gọi là tiền phòng nộp cho quản giáo. Còn lại những tiền gặp gia đình, mua bán, mánh mung thì trực chính giữ làm vốn riêng để trà thuốc cho quản giáo hay phòng thân khi gặp chuyện gì bất trắc. Trực chính gặp may hay làm ' khét ' có khi còn có tiền gửi về cho gia đình hoặc mang theo khi đi trại cải tạo.

Làm ' khét ' có nghĩa là tàn bạo, thủ đoạn để lấy tiền từ các tù nhân.

Hai quản chính thay nhau trực từ 8 giờ sáng đến 6 giờ chiều. Ban đêm có 4 quản phụ thay nhau canh gác. Ban đêm chỉ trường hợp khẩn cấp quản phụ mới mở cửa, họ đi tuần hai lần trong một đêm. Quản phụ không có màu mè gì nhiều từ tù nhân. Chỉ có tầm 7 đến 8 giờ tối tù nhân muốn mua rượu hay thuốc lá nhờ quản phụ mua hộ. Quản phụ hưởng tiền chênh lệch từ các vụ mua bán mà giá cả gấp 4 lần bình thường với thuốc lá, 10 lần với rượu. Đến tầm 6 và 7 giờ sáng lúc cán bộ trại chưa đến làm việc, quản phụ mở cửa cho tù nhân nào có nhu cầu chay sang buồng khác thăm hỏi, giao dịch mua bán với giá 50 nghìn một người nếu khách quen. 100 nghìn với một hai lần đầu.

Không phải quản phụ nào cũng làm thế, thường những quản phụ già đợi về hưu họ dễ dãi trong chuyện đi mua đồ cho tù, thả tù chạy rông mươi phút để kiếm thêm chút thu nhập.

Quản phụ tên Đ buồng chúng tôi trẻ, anh ta hơn tôi chỉ chừng một vài tuổi. Đ nghiêm khắc như một cán bộ mẫu mực, Đ còn là bí thư đoàn của lớp cán bộ trẻ trong trại giam. Tác phong đi lại, nói năng đều chuẩn mực. Trực chính nhìn thấy anh ta còn phải e dè, sợ hãi. Không tù nào dám nghĩ đến chuyện nhờ vả mua chuộc hối lộ anh ta. Đến ca anh ta trực, các phòng giam đều im thin thít. Chỉ phát hiện vi phạm như đun nấu, hút thuốc là anh ta lập biên bản cho đi cùm. Quản chính đến cũng chẳng xin được. Nhưng Đ lại được quản chính tin tưởng, gặp ngày quản chính ó việc gia đình ma chay, cưới xin ủy quyền cho Đ trông cả ban ngày. Những lúc đó việc mua bán, này nọ của tù nhân đều bị ngưng trệ. Mọi thứ tuyệt đối theo nội quy.

Một hôm Đ trực thay quản chính cả ngày, anh ta ở lỳ trong buồng quản giáo làm gì đó. Đến giờ mở cửa cho tù lấy cơm, tôi đến báo cáo , thấy anh ta đang kẻ vẽ báo tường cho chương trình ngày thành lập Đoàn. Anh ta nhìn thấy ánh mắt tôi cuốn vào tờ bích báo. Khi mở cửa đưa cơm xong, anh ta gọi tôi ra hỏi có biết gì về làm bích báo , báo tường không, hồi đi học có làm bao giờ không. Tôi trả lời có biết chút về trang trí hoa văn.

Đ đưa tôi hộp bút chì màu, bảo tôi vẽ trang trí cho mấy bài thơ, bài báo của chi đoàn anh ta phụ trách. Tôi cầm bài thơ đọc rồi chép miệng. Đ hỏi sao, tôi bảo sửa thơ được không thầy. Đ bảo mày sửa được cơ à, sửa tao xem. Tôi sửa mấy câu nháp cho Đ xem. Đ cầm đọc nghĩ một lúc rồi bảo, thôi mày dựa vào đó mà sửa lại cho nó vần và hay hơn đi. Tôi trang trí và chỉnh sửa được 7 bài thơ, 2 bài luận. Đ hài lòng, cho tôi một bao thuốc lá. Tôi hỏi thầy không hút, lại không lấy của tù thì ở đâu ra vậy. Đ bảo ,tao ban nãy ra ngoài cổng mua cho mày đấy. Từ giờ mày cả tao gọi nhau là anh em thôi, mày gọi tao bằng thầy tao ngại lắm, tao hơn mày 2 tuổi mày cứ gọi tao là anh được rồi. Người như mày tao biết vào đây cũng do hoàn cảnh.

Mấy hôm sau Đ gặp tôi, anh ta nói

- Ngày mai là sinh hoạt chi đoàn anh là bí thư, nên cần bánh kẹo , nước nôi cho anh em. Mày xoay đâu cho anh được không.?

Tôi gọi trực chính ra bảo vậy. Trực chính mừng rơn, đưa tôi 500k. Còn xoa đầu tôi khen.

- Đm mày giỏi thật đấy.
http://nguoibuongio1972.blogspot.com/2013/06/tu-phat-loc-en-weimar-phan-ve-nha-tu.html