Google (lại google) dạy: “Mỗi một lần tạm biệt đều có thể là lần cuối cùng gặp nhau. Mỗi một bóng dáng rời xa đầy bình yên đều có thể là hình ảnh cuối cùng trong câu chuyện của chúng ta”. Do vậy, mỗi lần đếm tiền lại lo…

Ở nơi tôi đang sống, trong cái thời tôi đang trải qua, mọi việc đều mặc định được đánh giá bằng tiền. Người ta hiển nhiên truyền tai nhau câu “Cái gì không mua được bằng tiền sẽ mua được bằng rất nhiều tiền”. Thiệt ra tôi rất dị ứng với câu “thần chú” đó, nó đáng sợ như nhận định của các quý ông bà khi nói về một cô gái bị hãm hiếp. Kiểu “Cái con đó ăn mặc hở hang không bị hiếp cũng uổng!”. Dị ứng thì dị ứng, sợ hãi thì sợ hãi, nhưng tôi vẫn không thể thay đổi được sự thật đang trải ra trước mắt! Không có cái bế tắc nào hơn cái nghèo! Nó làm vợ chồng đổ vỡ, gia đình xào xáo, con nít mặc cảm với bạn bè, người lớn thất vọng với bản thân, trộm cướp,  hại nhau, bán thân bán nước đều vì một chữ nghèo. Cái nghèo không chỉ nằm ở bộ mặt bề ngoài. Ðằng sau nó là cả một chuỗi những câu hỏi cần giải đáp về an sinh, việc làm, về bình đẳng xã hội mà những nhà hoạch định chính sách về tương lai của cả thế hệ. Chỉ vì chữ nghèo mà không ít con người chỉ biết quăng mình ra đường vật lộn với cơm áo, không mơ đến hai chữ tích lũy, không cần mở rộng thêm các mối quan hệ, đừng bao giờ nghĩ đến hai chữ tương lai. Rày đây mai đó, mỗi ngày mở mắt là mừng vì mình còn sống và buồn vì không biết sẽ sống kiểu gì!

Nhiều khi tôi thấy mình thật nghèo với một cuộc sống gần giống như trên. Nhưng có lẽ khác ở chỗ tôi có thể chủ động vài việc trong khi những người nghèo thật sự thì họ lại nằm trong thế bị động “muôn niên”. Tôi cũng vật lộn với cơm áo nhưng không quăng mình ra đường mà có thể cẩn thận trang điểm, nhẹ nhàng ngồi vào bàn, mở laptop ra và an nhàn trong phòng lạnh để kiếm ăn. Tôi cũng không mơ đến hai chữ tích lũy vì tôi không biết mình tích lũy để làm gì? Tôi phải lo cho ai? Và sự rớt giá của đồng tiền làm tôi tiếc công sức mình khi phải tích lũy rồi mười năm sau, số tiền mua mười cái áo chỉ đổi được một tô mì. Tôi cũng cảm thấy mình không cần mở rộng thêm các mối quan hệ vì tôi thấy mình “quan hệ” cũng vừa đủ xài. Tôi sanh ra trong sự nghiệp sợ hãi và hoài nghi của nhân loại nên tôi sợ tất cả cái gì mới, ngay cả một câu chào! Không bao giờ nghĩ đến hai chữ tương lai, có lẽ đây là điểm tôi “gần” với họ nhất và cũng là điều khiến hầu như 99% công dân nước Việt này trở nên bình đẳng hơn. Tôi đang sống ở một đất nước, tất cả mọi người từ ngài tỷ phú đến chị bán hàng rong đều không chắc chắn được tương lai mình như thế nào. Một tương lai rất… định mệnh! Mà ngay cả những con người đang tạo ra hai chữ định mệnh kia họ cũng không biết tương lai của họ, gia đình họ, con em họ như thế nào!

Hôm nay, tôi đứng trên sân thượng công ty mình, nhìn người ta đập nát thành phố quê tôi. Họ đuổi những con người ở tầng lớp khốn khổ nhất xã hội, đang mưu sinh chật vật trên đường phố, không tuổi trẻ, không kiến thức, không biết đến công nghệ, không có khái niệm về smartphone lên… mạng để “kinh doanh online”. Tôi xin kể chuyện của mình chỉ để chia sẻ vài kinh nghiệm của một người biết internet, biết chữ, biết… cãi nhau với bốn chữ “Kinh Doanh Qua Mạng”. Ðể mọi người cùng nhìn về tính khả thi của đề xuất trên và tương lai của những con người đang bị “truy quét” kia.

Ban đầu tôi hoàn toàn không hề có ý định bán hàng trên mạng. Bởi vì tôi biết “kinh doanh trên mạng” ở Việt Nam là một cực hình. Mọi người nhìn vào chỉ thấy những lợi thế như: không cần tốn nhiều vốn, không cần thuê mặt bằng, chỗ giữ xe, không cần mướn nhiều nhân viên, không cần lo sợ thuế, giấy phép kinh doanh, chặt tiền vô tổ chức và những nỗi ám ảnh khác mà những người kinh doanh bên ngoài ở Việt Nam đang bị “đè bẹp”. Nhưng đằng sau đó lại là một câu chuyện dài khác, nhất là trong thời kỳ “kinh doanh trên mạng” bùng nổ ở Việt Nam như nắng hạn gặp mưa rào! Người buôn bán online phải đối mặt với rất nhiều áp lực và tốn khá nhiều thời gian cho những chuyện không tạo ra tiền. Ðể sản phẩm đến được tay khách hàng phải trải qua rất nhiều giai đoạn:  xác nhận, vận chuyển, giao hàng rồi mới đến tay khách hàng. Trong quá trình vận chuyển gặp vấn đề, người bán hàng online phải liên lạc với nơi giao hàng để hỏi về hàng, trình đơn hàng và đốc thúc họ giao hàng sớm cho mình. Hoặc có khi hàng được giao đến nơi khách hàng không nhận hàng, nơi giao hàng hoặc nhân viên giao hàng báo lại, người bán hàng gọi lại cho khách hàng, khách hàng báo đã nhận hàng hoặc không nhận được điện thoại từ người giao hàng. Nhiều tình huống khiến người bán không thể tin tưởng hoàn toàn vấn đề phát sinh là do bên nào cả, do khách hàng hay do giao hàng, vẫn phải kiên nhẫn để khách hàng nhận hàng và nhân viên giao hàng không cảm thấy “bực mình”.

Rồi đến chuyện quảng bá sản phẩm. Một website, fanpage bán hàng được lập nên sẽ phải quảng cáo để tiếp cận được nhiều người hơn. Các trang quảng cáo cũng khá đa dạng như: Google,Youtube, Facebook, Zalo, Instagram… Quảng cáo online nó khác với quảng cáo offline (tivi, office băng rôn ngoài phố) ở chỗ có thể setup số tiền nhưng lại không áng chừng được chi phí nhất định. Theo một người bán hàng online vài năm kinh nghiệm thì:

– Người nào bán hàng trên facebook bèo nhất 1 tháng cũng mất 30 triệu tiền quảng cáo. Có khi 300 triệu hay mấy tỷ cũng có. Thấp hơn thì doanh số không ra nổi đâu! Tùy người bán họ có thể chi ra ngân sách bao nhiêu, nếu chạy ổn có lời nhiều họ sẽ tự động tăng ngân sách trong thời gian chạy, còn lỗ họ sẽ cắt giảm để nghiên cứu thêm.

Tiền quảng cáo được tính trên lượng “tương tác”, lượng người xem, like, click, comments trên bài viết được quảng cáo. Nến rất chập chờn, vì “triệu người like có mấy người mua”! Tiếp theo bạn phải chịu đựng sự hoài nghi của toàn thế giới. Người ta nói nghề bán hàng là nghề làm dâu trăm họ. Huống chi kinh doanh online là hoàn toàn dựa trên niềm tin. Chính tôi cũng nhiều lần đặt hàng về không như mô tả hay không phù hợp với tiêu chí ban đầu, quăng đầy nhà. Không giống với những shop buôn bán trực tiếp, khách hàng có thể thoải mái lựa chọn quần áo, sản phẩm và sau đó sẽ “tiền trao cháo múc” ngay tại cửa hàng. Với các shop bán hàng online, việc đặt hàng thường được thực hiện qua mạng và điện thoại. Vì thế, những đơn hàng này có thể bị khách hủy bỏ bất cứ lúc nào mà không cần phải phản hồi hay có lý do chính đáng. Ðiều này khiến không ít chủ shop “hụt hẫng” và chỉ biết “trông ngóng, chờ đợi mòn mỏi”. Thậm chí, nhiều khách hàng còn yêu cầu cửa hàng ship đồ đến tận nơi, nhưng khi nhân viên giao hàng tới thì điện thoại của “thượng đế” luôn trong tình trạng không nghe máy hoặc không liên lạc được. Ðể đến khi nhận được phản hồi và tin nhắn của chủ shop, những khách hàng này chỉ thản nhiên trả lời không muốn lấy đồ nữa vì… “tự dưng không thích”.

“Tự nhiên tôi nhận ra, bán hàng online đúng là cả một nghệ thuật. Con người ta giờ thật kỳ lạ, mua hàng tốt sợ đắt, mua hàng rẻ sợ dỏm, bán giá cao bảo lời nhiều, bán giá rẻ bảo hàng đểu, hỏi giá chưa kịp trả lời thì hối, trả lời rồi lại không xem, hàng order bảo muốn mua có sẵn, hàng có sẵn lại để từ từ, sản phẩm an toàn dùng bảo lâu tác dụng, sản phẩm tác dụng nhanh lại bảo không an toàn, hàng về chậm hối, về rồi hỏi không trả lời, hàng tốt thì tiếc tiền, hàng bình dân sợ không hiệu quả, hàng nhiều thì bảo hàng linh tinh, ít hàng lại bảo không đa dạng, mua hàng muốn rẻ, mua rẻ muốn tốt, không ship thì giục nhanh, ship rồi lại tắt máy..”  Lời một người bán hàng online với lượt share chóng mặt đã minh chứng điều trên.

“Trăm người bán vạn người mua”. Từ đó mà các website, fanpage bán hàng online đua nhau “chơi xấu” lẫn nhau, nhằm hạ uy tín của đối phương. Bán phá giá hoặc cướp khách hàng ngay trên trang của người bán thông qua các comments, like, share mà người bán đã bỏ tiền ra mua quảng cáo. Cuối cùng, vấn đề “khủng bố”nhất là lỗ vốn dẫn đến phá sản. Nó có thể đến với bất kỳ ai. Dĩ nhiên, “kinh doanh online” không thể thoát khỏi “lời nguyền” này.

Sau những vấn đề mắt thấy tai nghe đó, tôi tự thấy, nếu như người ta nói “khách hàng là cha là mẹ”, mà trong những trường hợp đó, bảo đảm tôi sẽ là một đứa con hư. Thấy thì dễ ăn, người ta bán rần rần. Nhưng không ít người có học hành, trẻ tuổi còn bỏ cuộc huống chi tôi, một người phụ nữ đã có tuổi, rất sợ bước ra xã hội bon chen. Nhưng rồi tôi cũng bán. Tôi đi bán heo. Ðặc sắc hơn hết là, tôi bán heo qua… mạng. Tôi không bán mỗi lần một con heo mà mỗi lần một đàn, mua một con heo (mẹ hoặc cha) từ tôi bạn sẽ được tặng 6 con heo nhỏ đáng yêu (cho mau hết). Và dĩ nhiên đàn heo kia không thể là một đàn heo đồ sộ hàng trăm ký. Chúng chỉ vỏn vẹn 600gram, có thể cầm trên tay và cho vào bụng! Tôi chỉ bán chúng ở mùa Trung thu hằng năm. Những cái bánh trung thu hình đàn heo xinh xắn, có nhân đậu xanh và lòng đỏ trứng muối được chính tay tôi nặn theo… mẫu.

Từ ban đầu, tôi xác định không nhờ các trang quảng cáo, không bán cho người lạ, nếu người lạ phải chuyển tiền bánh vào tài khoản của tôi trước, không giao hàng (nếu giao hàng thì người nhận phải trả ship, tôi để họ làm việc với nhau, tôi không liên can vì đã… thâu tiền). Ðược cái, tôi chăm sóc khách hàng có vẻ tận tình lắm. Ai không muốn ăn bánh, tôi xúi họ mua cho… tôi ăn. Ai cảm thấy phiền phức trong quá trình ăn, tôi có thể để tận nơi, cột tay cột chân họ và đút cho họ ăn. Ai đẹp tôi… tặng. Có lần, tiếp một vị khách, vì ngưỡng mộ sự manly của chàng mà tôi ép chàng ăn hết nửa ổ bánh không thèm đòi tiền. Vì sự nhiệt tình đó, năm nào bánh tôi bán cũng hết sạch nhưng… lỗ nặng. Chính tôi cũng không biết tiền bánh đi đâu về đâu! Sau đó tôi phải trèo lên Trẻ hàng tuần để than ế, hòng trám lại cái túi đang buồn…

Du Uyên

( Báo Trẻ )