Quầy thức ăn tự chọn trong một bệnh viện ở Pháp.

AFP photo

Chế độ ăn giúp hạn chế nguy cơ bị bệnh thận

00:00/00:00

Những người có nguy cơ bị bệnh thận hoặc đã bị bệnh thận thường được các bác sĩ khuyên nên tránh ăn một số loại thực phẩm nhất định để kéo dài tuổi thọ của quả thận.

Với những người đã bị bệnh thận hoặc có nguy cơ bị bệnh thận cao như người bị tiểu đường chẳng hạn, thường được các bác sĩ khuyên nên hạn chế ăn muối, kali, phốt pho, đạm và tinh bột. Đây là những chất về lâu dài có thể khiến bệnh thận trở nặng. Nhưng mặt khác đây cũng là những chất rất cần thiết cho cơ thể và có mặt trong rất nhiều loại thực phẩm mà mọi người ăn hàng ngày.

Kiêng ăn những gì?

Một trong những thành phần đầu tiên ở thực phẩm mà các bác sĩ thường khuyên mọi người, nhất là những người có nguy cơ bị bệnh thận nên hạn chế chính là muối. Bác sĩ Rainer Oberbauer, người đã tham gia một nghiên cứu gần đây về chế độ ăn cho những người có nguy cơ bị bệnh thận do tiểu đường thuộc trường đại học Y Vienna, Áo, cho biết:

Một chế độ ăn khỏe mạnh không chỉ làm giảm tỷ lệ tử vong ở người bệnh mà còn giảm nguy cơ của bệnh thận. Lượng muối ăn khoảng từ 4 đến 10 gram một ngày thì nguy cơ bệnh thận cũng tương đương khi lượng muối ăn vào trong ngày ở mức tối đa đến 12 gram.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, một người khỏe mạnh không nên ăn quá 5 gram muối một ngày để tránh cao huyết áp. Đối với những người bị bệnh thận và tiểu đường, quy định về muối trong khẩu phần ăn hàng ngày còn chặt chẽ hơn. Muối là thành phần quan trọng cho cơ thể, giúp điều hòa huyết áp, lượng máu.

Một chế độ ăn khỏe mạnh không chỉ làm giảm tỷ lệ tử vong ở người bệnh mà còn giảm nguy cơ của bệnh thận.
- Bác sĩ Rainer Oberbauer

Tuy nhiên ở những người bị bệnh thận hoặc có nguy cơ bị bệnh thận, việc ăn muối nhiều có thể làm hại thận vì thận không thể loại bỏ được lượng muối thừa trong cơ thể. Muối và chất lỏng tích lũy trong các tế bào và mạch máu sẽ làm cho huyết áp tăng và dẫn đến hại thận, làm hỏng chức năng thận.

Vì vậy những người bị bệnh thận hay tiểu đường thường được khuyên phải theo dõi huyết áp thường xuyên và nói chuyện với bác sĩ, chuyên gia về dinh dưỡng để điều chỉnh chế độ ăn của mình thường xuyên và do đó phần nhiều những bệnh nhân này được khuyên theo một chế độ ăn có thành phần muối thậm chí còn thấp hơn mức của những người khỏe mạnh bình thường.

Người bị bệnh thận kinh niên còn phải chú ý đến chất kali trong thực phẩm. Đây là một chất cũng rất cần thiết cho cơ thể con người. Ở những người khỏe mạnh bình thường, việc ăn đủ kali và giảm muối giúp kiểm soát tốt nguy cơ bệnh tim mạch. Kali có tác dụng bảo vệ mạch máu, giúp thành mạch máu không bị dày lên. Một người lớn khỏe mạnh bình thường nên hấp thụ khoảng 4,700 mg kali một ngày. Những thực phẩm có nhiều kali bao gồm chuối, khoai lang, các loại đậu, nước ép cà rốt, những thực phẩm khô. Ở những người bị bệnh thận, việc ăn thực phẩm có nhiều kali lại gây phiền toái. Bác sĩ Phạm Vĩ Liệt, người có phòng mạch tư tại Vancouver, Canada cho biết:

Những đồ khô làm gia tăng chất kali. Những bệnh nhân bị suy thận mãn tôi thường cấm họ ăn đồ khô vì nó làm tăng kali là phiền lắm. Măng khô, cá khô hay mực khô thì nó có nhiều chất kali mà thường mấy bác sĩ chuyên khoa về thận họ không cho bệnh nhân ăn đồ khô.

Thận có tác dụng lọc kali thừa trong máu nhưng khi thận yếu, tác dụng này của thận sẽ hạn chế và do đó cơ thể sẽ bị tích lũy kali. Người bị Kali trong máu quá cao sẽ có những dấu hiệu như buồn nôn, yếu mệt, tê, mạch chậm. Những người bị bệnh thận vì vậy cũng được khuyên nên thường xuyên nói chuyện với bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng để kiểm tra mức độ kali trong máu và điều chỉnh lượng kali ăn vào hàng ngày.

Một chất khác cũng rất quan trọng cho cơ thể người là phốt pho. Đây là chất hỗ trợ cho sự co cơ, điều hòa nhịp tim và giúp các tế bào thần kinh liên lạc với nhau. Phốt pho cũng giúp kiểm soát hàm lượng axit và kiềm trong máu để đảm bảo cho sự hoạt động của các chức năng trong cơ thể. Chất này có nhiều trong các thực phẩm như đậu, trứng, sữa, cá và thịt. Thế nhưng những người bị bệnh thận cũng được khuyên là nên hạn chế ăn chất này.

Khi thận có vấn đề, chất phốt pho thừa trong máu sẽ không được thận thải ra ngoài. Điều này cũng dẫn đến tích lũy phốt pho trong máu đến mức nguy hiểm cho cơ thể, làm mất canxi trong xương và tích lũy canxi quá cao trong mạch máu, phổi, mắt và tim gây hại cho các bộ phận này. Vì vậy người bị bệnh thận cũng được khuyên phải kiểm soát thành phần này rất chặt trong chế độ ăn hàng ngày.

Chế độ ăn tổng thể quan trọng hơn đối với thận

Bác sĩ phẫu thuật người Ấn Độ, Manish Raval (trái) truyền tế bào gốc cho bệnh nhân Sampath Kumar, người bị chứng suy thận mạn tính tại Bệnh viện thận ở Ahmedabad vào ngày 6 tháng 2 năm 2013. AFP photo

Việc phải kiêng ăn quá nhiều thực phẩm đối với người bị bệnh thận thực sự gây khó khăn cho người bệnh trong cuộc sống hàng ngày. Một nghiên cứu mới đây của các nhà khoa học quốc tế cho thấy việc theo đuổi một chế độ ăn tốt tổng thể về lâu dài có lợi cho người bị bệnh thận hơn là chế độ ăn loại bỏ hầu hết những chất vốn cần thiết cho cơ thể. Bác sĩ Suetonia Palmer thuộc trường đại học Otago Christchurch, New Zealand, người tham gia nghiên cứu cho biết:

Chúng tôi tổng hợp một số những nghiên cứu liên quan đến các chế độ ăn được cho là tốt tức là có thành phần rau quả cao và có ít hơn các thành phần thịt đỏ và đường tinh chế hay muối. Thường thì kkhi tổng hợp các nghiên cứu như thế này chúng tôi thường có các kết quả khác nhau từ các nghiên cứu khác nhau. Nhưng điều đáng chú ý từ các nghiên cứu này là chúng đều có chung một kết quả là người bệnh theo đuổi một chế độ ăn tốt thường sống lâu hơn. Cho nên chúng tôi tin là những bệnh nhân bị bệnh thận có thể sống lâu hơn nếu theo đuổi các chế độ ăn tốt nói chung.

Các chế độ ăn được xem xét cụ thể trong nghiên cứu bao gồm các chế độ ăn có nhiều rau quả, cá, các loại ngũ cốc không tinh chế và có nhiều chất xơ, ít thịt đỏ, ít muối và ít đường tinh chế. Nghiên cứu cho thấy những người theo đuổi chế độ ăn như vậy có tỷ lệ tử vong thấp hơn từ 20 đến 30% so với những người không theo đuổi cách ăn này. Nghiên cứu cũng không tìm thấy có sự liên quan lớn nào giữa chế độ ăn tốt nói chung với khả năng suy thận ở người bị bệnh thận kinh niên.

Một nghiên cứu khác của các nhà khoa học thuộc trường đại học Y Vienna, Áo hồi năm 2013 cho thấy việc ăn tinh bột và đường làm tăng nguy cơ bị bệnh thận ở người tiểu đường lên 3 lần. Bác sĩ Oberbauer cho biết:

Chúng tôi tin là những bệnh nhân bị bệnh thận có thể sống lâu hơn nếu theo đuổi các chế độ ăn tốt nói chung.
- Bác sĩ Suetonia Palmer

Bạn ăn càng nhiều các loại quả chứa nhiều tinh bột và đường thì nguy cơ bị bệnh thận cũng tăng gấp 3 lần. Số liệu thống kê không cho thấy việc ăn nhiều loại quả có hàm lượng đường và tinh bột cao tốt cho người bị tiểu đường.

Theo bác sĩ Oberbauer, những người bị tiểu đường muốn tránh bị bệnh thận, ngoài hạn chế tinh bột và đường, cần hạn chế ăn các loại thịt đỏ.

Mặc dù những nghiên cứu gần đây về chế độ ăn tốt nói chung và bệnh thận chưa chỉ ra được mối liên quan trực tiếp giữa chế độ ăn này và  nguy cơ làm bệnh thêm nặng nhưng theo bác sĩ Palmer, dường như nguy cơ tử vong ở những người bị bệnh thận lại không nằm ở thận mà chủ yếu là ở bệnh tim mạch.

Điều đáng chú ý là chế độ ăn tốt không có liên quan rõ ràng đến việc thận của họ được bảo vệ. Nhưng người bị bệnh thận thường hay bị bệnh về tim hơn là bị suy thận. Cho nên đối với họ, được kéo dài tuổi thọ còn quan trọng hơn là việc bệnh chuyển thành chạy thận nhân tạo. Mối nguy bị bệnh tim ở họ cao hơn so với những người không có bệnh thận hay suy thận.

Bác sĩ Palmer đưa ra giả thuyết rằng có thể chế độ ăn tổng thể tốt đã giúp bảo vệ tim của người bị bệnh thận tốt hơn và do đó kéo dài tuổi thọ của họ cũng như cải thiện chất lượng cuộc sống cho họ.

Xin quý vị chia sẻ các thông tin về các vấn đề y tế, sức khỏe đến trang tạp chí sức khỏe đời sống tại email vietha@rfa.org hoặc www.facebook.com/vietharfa